Lingüística canguesa

'En Cangas falámosche'sí'

A miña nai, é unha muller que nunca precisou ir máis aló das duas marxes da ría. Non sabe falar castelán. Tampouco nunca lle fixo falta. Ela é feliz, cultiva a leira. Unha vez por semana vai ó Aterrado e vende unha pouca verdura. E con iso, ela é feliz.

Cangas, o Morrazo por extensión, é un lugar peculiar, e iso se reflicte no noso modo de falar. Aínda que eu use a norma ILG-RAG, ás veces penso que non habería galego máis puro que o que fala a miña nai. Moitos dos meus amigos dinme que cando oen á miña nai falar din que fala 'como portugués'. Coido que é pola pronuncia de S, Ç, X, SS... non é o mesmo son 'sapato' que 'toxo' nin 'casa'. Por iso sabemos cando é 'cosida' (cocida) e 'cosida' (cosida).

Esta peculiaridade non remata no seseo e na gheada. Trascende e vai máis aló.

Os nomes:

Así, os nomes que rematan en -á (lá, mazá, irmá, mañá), son pronuciados coma se rematasen en -án. Así dicimos 'mañán pola mañán' ou 'colle unha masán da masanseira' ou 'Veu a túa irmán'.

Os nomes que rematan en -xe, (hoxe, traxe, garaxe), perden ese -e, e pasan a pronunciarse como hox, trax, gharax... 'fun a prasa e comprei moito peix', 'hox pares que chove'...

Á feira, nós dicímoslle: Aterrado (polo lugar onde se fai), Invasores (pola cantidade de xente que vén)

Ás Agullas (o peixe) se é fresco chámase Alcrique, se é en conserva chámase Chandarme. 'Unha lata de chandarmes'.

Cando non da tempo a facer algunha cousa, dicímoslle 'non me deu a virada'.

Cando un neno non vai a clase, 'fai a ghodalla' ou 'colga clase'.

Ós caramuxos dicímoslle 'minchas', e 'andar ás minchas' é andar despistado. Un mincho, demáis é un ghato.

En realidade o mundo mariño está presente na linguaxe, e así temos un sin fin de nomes para denominar ós peixes:

Rinchas, piardas, rapantes, chinchos, croques...

O autobús é a Linea, o periódico é o Faro...

Os verbos:

O verbo facer tórnase regular, e isto reflíctese no futuro de indicativo (farei, farás, fará...); así de faser dicimos eu faserei, ti faserás, el faserá... 'Mamá! xa o faserei máis tarde'.

O verbo parecer, na terceira persoa do singular (parece) perde o -e e prúniciase como 'pares'. 'Pares que abre o día'.

No preterito dos verbos, para a segunda persoa do plural non se usa -stes (collestes, trouxestes, andastes...). No canto, úsase -chedes. 'Colléchedes a linea?' 'Viñéchedes andando' 'Truéchedes o que vos mandei?'

Ademáis, o verbo traer tamén se modifica sustancialmente:

eu trouxen > eu truin,

ti trouxeches > ti trueches,

el trouxo > el truio,

nós trouxemos > nós truemos,

vós trouxestes > vós truéchedes,

eles trouxeron > eles trueron

Outra cousa que é diferente é que o artigo enclítico de 3ª persoa de singular -o ou -a, en correcto cangués é -no e -na. 'Dígono eu e punto', 'Fixona el'.

Os pronomes:

O único que aqui cabe dicir sobre eles, é que a contración entre pronome de obxecto indirecto e directo de terceira persoa non se fai do mesmo xeito. Refírome ós Llelo, Llela, Llelos, Llelas.

'Collinllos a aquela tipa' 'Mireilla todiña!'

Sen dúbida, moitas cousas quedan sen apuntar, pero para iso teredes que vir e falar connosco...